İsmail Gaspıralı

[Balamber]

İsmail Gaspıralı (d. 8 Mart 1851 – ö. 24 Eylül 1914). Kırım Tatarı eğitimci, yayıncı ve politikacı. Gaspıralı, Rus İmparatorluğu'nda Türk ve İslam toplumlarının eğitim, kültür reformu ve modernleşmeye ihtiyacı olduğunu farkeden ilk ve tek Müslüman entelektüeldir. Soyadı, Kırım'daki Gaspra şehrinden gelmektedir.




İsmail Gaspıralı
Türkçü Turancı görüşün ideologlarındandır.Gaspıralı düşüncelerini 1883'te kurduğu ve 1918'e kadar varlığını sürdüren "Tercüman" adlı gazetesiyle yaymıştır. Yayınlarında Türk halklarını birlik ve dayanışmaya çağırdı.

“   Dilde, fikirde, işte birlik!   ”

sözüyle Türk halklarındaki birlikteliğin temel ilkelerini oluşturmuş ve günümüzde de bu söz bu birlik mücadelesinin hedefini göstermektedir.
Gaspıralı, modernleşmenin Avrupalılaşma olduğunu savundu. Modernleşmenin tek yolunun eğitim olduğuna inanıyordu. O İslam okullarındaki çoğunlukla din üzerinde yoğunlaşan eğitim sistemini eleştirdi ve çocukların ana dillerini daha etkili konuşmalarını sağlayacak yeni bir öğretim sistemi kurdu, bu şekilde yeni müfredatı sundu. 1881 tarihli bir yazısında:

''Geri kalmışlığımızın tek nedeni cehaletimizdir. Avrupa'da neyin icat edildiğine veya neler olduğuna dair hiçbir fikrimiz yok. Bu izolasyondan kurtulmak için bunları okuyabiliyor olmamız gerekirdi; Avrupa fikirlerini yine Avrupalı kaynaklardan öğrenmeliyiz. İlk ve orta okullarımızın müfredatlarına bu dersleri koymalıyız ki, göz bebeklerimiz yani öğrencilerimiz bu fikirlere ulaşabilsin.''

diyerek düşüncelerini ortaya koymuştur. Ayrıca Gaspıralı'nın 1840 larda Türkiye'ye göç etmiş akrabaları bulunur bunlar Eynesil'in Ören Köyü'nde de Gaspelli olarak geçen Gaspıralı sülalesidir.


Gaspıralı abidesi, Bahçesaray





Gaspıralı kadınlar için Âlem-i Nisvan (Kadınlar Dünyası) adlı bir dergi çıkarımış ve bu dergiyi kızı Şefika yayına hazırlamıştır. Çocuklar için de Âlem-i Subyan (Çocuklar Dünyası) adlı bir yayın çıkarmıştır. Gaspıralı, İslam Biriği'nin (İttifaq-i Müslimîn) kurucularından biridir; 1907'de kurulan birlik Rus İmparatorluğu'ndaki Müslüman Türk entelektüelleri birleştirmiştir. Ayrıca ilk Rus Müslüman kongresinin organizatörlerinden biriydi ve Rusya'daki Müslüman insanlar için sosyal ve dinî reformlar oluşturmayı amaçlıyordu.

Eserleri

Gazeteler

Tercüman (Bahçesaray, 1883-1918)
Alem-i Nisvan (Bahçesaray, 1906-1910)
Alem-i Sibyan (Bahçesaray, 1906-1912?)
Al-Nahdah/The Renaissance (Kahire, 1908)
Kha! Kha! Kha! (Bahçesaray, 1906-?)

Kitaplar

Russkoye Musulmanstvo (Rus İslam) Simfereopol, 1881
Salname-i Türki (Bahçesaray, 1882)
Mirat-ı Cedid (Bahçesaray, 1882)
Hoca-ı Sibyan (Bahçesaray, 1884; 3.bas. 1892; 7. bas. 1898)
Avrupa Medeniyetine Bir Nazar-ı Muvazene (Bahçesaray, 1885)
İslamlara dair Nizamlar ve İmtiyazlar (Bahçesaray, 1885)
Rusya Coğrafyası (Bahçesaray, 1885)
İki Bahadır (Bahçesaray, 1886)
Kıraat-i Türki (Bahçesaray, 1886; 2. bas. 1894)
Maişet Muharebesi (Bahçesaray, 1886)
Kolera Vebası ve Onun Deva ve Darusu (Bahçesaray, 1887)
Bahtiyar Nazım (Bahçesaray, 1889)
Atlaslı Cihanname (Bahçesaray, 1889)
Medeniyet-i Islamiye (Bahçesaray, 1889)
Garaib-i Adat-i Akvam (Bahçesaray, 1890)
Arslan Kız (Bahçesaray, 1894)
Mektep ve Usul-i Cedid Nedir? (Bahçesaray, 1894)
Risale-i Terkib (Bahçesaray, 1894)
Russko-vostochnoe Soglashenie (Bahçesaray, 1896)
Hesab. Muhtasar Ilm-i Hesab ve Mesa'il-i Hesabiye (Bahçesaray, 1897)
Her Gün Gerek Zakonlar (Bahçesaray, 1897)
Rehber-i İslamiye (Bahçesaray, 1898)
Şara'it al-Islam (Bahçesaray, 1897)
Rehber-i Mu'allimin (Mu'allimlere Yoldaş) (Bahçesaray, 1898)
Türkistan Uleması (Bahçesaray, 1900)
Mevlud-i Cenâb-ı Hazret-i Ali (Bahçesaray, 1900)
Beden-i İnsan (Bahçesaray, 1901)
Iran. Resimli Mecmua (Bahçesaray, 1901)
Mebadi-yi Temeddün-i Islamiyan-i Rus
Meşhur Payitahtlar (Bahçesaray, 1901)
Usul-i Edeb (Şark ve Garb Kaideleri) (Bahçesaray, 1901)
Zoraki Tabib (Bahçesaray, 1901)
Malumat-i Nafia (Bahçesaray, 1901)
Tashih-i Akaidden (Bahçesaray, 1901)
Temsilat-i Krilof (Bahçesaray, 1901)
Asya'da Komşularımız (Bahçesaray, 1903)
Dâru-l Rahat Müslümanları (Bahçesaray, 1906)
Müslüman Kongresi (Bahçesaray, 1909)

Makaleler

"Türk yurducularına" (Türk Yurdu 1: 190-95, 1328 1912)
"Hind yolundan" (Türk Yurdu 1: 307-10, 1328, 1912)
"Hind'den dönerken" (Türk Yurdu 1: 369-71, 1328, 1912)
"Muhaceret muntazama" (Türk Yurdu 1: 706-13, 1328, 1913)

[OnTurk209]

Ruhu şad olsun...

[TÜRK-KAN]

 http://video.google.com/videoplay?docid=-5481992241188754649#

 Büyük Türkçü Merhum İsmail Gaspıralı'nın hayatını anlatan belseli yukarıdan izleyebilirsiniz. Belgesel, Kırım Tatar Türkçesi'ndedir. Büyük Türkçü İsmail Gaspıralı, Rusya Türkleri arasındaki Modern Eğitim ve Türkçülük Fikri'nin ilk yayan kişi olması sebebiyle biz Türkçüler için büyük bir kıymet taşımaktadır. Panslavizme ve yobazlığa, cehalete karşı verdiği mücadele sayesinde Çarlık Rusyası döneminde Rusya Türkleri'nin eğitim, kültür, dil alanlarındaki aydınlanmasını, Türk Dili'nin büyük bir coğrafya üzerinde ortak anlaşma vasıtası olmasında çıkardığı Tercüman Gazetesi'nin rolü çok büyüktür.

 "Dilde, İşde, Fikirde Birlik" vecizesini rehber edindiğimiz Büyük Türkçü'nin Aziz Ruhu'nu rahmet ve minnet ile anıyorum.

 İsmail Gaspıralı; gerek Kırım Türklerine gerekse Dünya Türklüğüne ve Türkçülüğe verdiği eşsiz hizmetlerle, biz Türkçüler ile Türk Milliyetçilerinin kalplerinde sonsuz bir meşale misali sönmeyecek olan mümtaz makamı ile sonsuza dek yaşayacaktır.

 TTK

[Kurtkaya]

Altmış üç yıllık ömrüne bir kaç asırlık verimliliği sığdırmayı başarabilmiş ender kişilerden birisi olan Türkçü bilge İsmail Gaspıralı Bey'in Türkçü fikir ve mücadele tarihindeki yeri bambaşkadır.
Sistematik Türkçü fikir ve eylemin öncülerinden olarak kabul edebileceğimiz İsmail Gaspıralı Bey'in "Dilde, İşde, Fikirde Birlik" şeklinde özetlediği düşünce yapısı Türk Birliği Ülküsünün formülünü ve omurgasını oluşturmaktadır.
Türkçü bilge Gaspıralı İsmail Bey'i en derin minnet ve saygılarımla anarak, Yüce Tanrıdan rahmet dilerim.
Ruhu şad, durağı uçmak olsun.